MUSTAFA SABRİ EFENDİ (OSMANLI'NIN SON ŞEYHÜLİSLAMI)
Mustafa Sabri Efendi son devir Islâm âlimlerindendir. Yüzyirmiyedinci Osmanli Seyh-ül‘Islâm‘i olan Mustafa Sabri Efendi 1869 yilinda senesinde Tokat‘ta dogdu.
1954‘te Misir‘da vefat etti.
Ilk tahsilini memleketinde yaptiktan sonra Kayseri‘ye gidip, Kayseri Medresesi‘nde Divrikli Haci Emin Efendi‘den ilim ögrendi. Daha sonra Istanbul‘a gelerek huzur dersleri mukarriri (padisahin huzurunda bir konuyu etraflica anlatan) Ahmed Asim Efendi‘den ilim ögrenip icâzet (diploma) aldi.
1890 senesinde yapilan ruüs (dini ilimlerde bir derece) imtihanini kazanarak, yirmi iki yasinda Fatih Camii‘nde ders vermeye basladi. Elliden fazla talebeye icâzet verdi.
Beşiktaş Asariye Camii imâmligi da yapan Mustafa Sabri Efendi, dördüncü rütbeden Osmâni ve Mecidi ilim nisânlarini aldi.
1900 yilinda II.Abdülhâmid Han‘in kitapçılığına getirildi, bir adet altin liyâkat madalyasi ve dördüncü rütbeden Osmâni nişani verildi. 1908‘de Tokat meb‘usu seçildi. Bu arada Fatih Camii müderrisligi görevini de yürüttü.
Ittihat ve Terâkki Partisine karşı çıkıp, o zaman yayınlanan Beyân-ül Hâk dergisinde baş yazar olarak yaziıar yazdiı Ittihat ve Terâkki Partisine mensub olanlariı kendisini öldürme tesebbüsleri üzerine Romanya‘ya giderek bir müddet orada kaldı. Daha sonra İstanbul‘a dönüp Süleymaniye Medresesi‘nde hâdis-i serif müderrisliği yaptı. 4 Mart 1919 tarihinde Seyh-ül‘Islâm oldu.
Yedi ay süren bu vazifesinden sonra görevden alındı.
1920‘de yeniden Seyh-ül‘Islâm olup iki ay daha bu vazifede kaldi. 1922 yilinda Istanbul‘dan Kahire‘ye giderek orada yerleşti ve Ezher Üniversitesi‘nde müderrislik yaptı.Türkçe ve Arapça çesitli eserler yazmıştır.
İlimde çok kuvvetli bir derecede olan Mustafa Sabri Efendi, Mısır‘da Ezher Medresesinde bulunduğu sırada verdiği derslerde son derece faydalı oldu.
Doğru yoldan ayrılarak kendi görüşüne göre sapık bir yol tutan Abduh ve ona aldananlarla yaptığı ilmi münazâralarda, onların bozuk fikirlerini çürüterek sapıklıklarını ortaya koydu. Böylece birçok kimsenin bunlardan etkilenmesini önledi. Ehl-i Sünnet itikadına saldıranların maskelerini indirdi. Mezhepsizlere karşı sağladığı başarıya şöyle ifâde etmiştir. "Benim bu başarım Hakk‘i müdafa etmiş olmamdandır."
Mustafa Sabri Efendi Mevkif-ul Akli vel İlmi adlı eserinde Abduh için söyle demektedir:
"Abduh‘un tuttugu bozuk yolun hülasâsi şudur : Ehl-i Sünnet itikâdi üzere tedrisât yapmasıyla tanınmış olan Ezher Üniversitesi‘ni kariıştırıp Ezherlilerin çoğunu adım adım dinsizlere yaklaştırmış, ama dinsizlerin bir adım bile dine, yaklaşmamıştır. Hocası Cemâleddin Efgâni vâsıtasıyla Ezher‘e masonluğu sokan odur. Nitekim birtakim yanlış işlerin revaç bulması hususunda Kasim Emini‘yi teşvik eden de odur..."
